Achtergrond
← Terug naar startpagina
Waarom deze actie?
De conceptnota, en wat wij daarvan vinden
Eind 2024 stonden in Vlaanderen 18.261 mensen met een handicap op een wachtlijst voor hulp bij dagelijkse of sporadische handelingen. Ondertussen moeten ze zich behelpen: familie springt bij, vrienden helpen of mensen financieren de (vaak dure) ondersteuning helemaal zelf
Voor velen voelt het alsof ze vergeten worden. Daarom vinden ook wij dat veranderingen nodig zijn en daarom keken ook wij uit naar de aangekondigde conceptnota.
Eind mei 2025 werd die gelanceerd, met als titel "Naar een vernieuwd, geïntegreerd zorg- en ondersteuningsbeleid voor personen met een handicap". Al snel na de lancering begonnen wij ons echter zorgen te maken.
Hoe werkt het vandaag?
Vandaag kunnen mensen met een handicap in Vlaanderen op verschillende manieren hulp krijgen, onder andere via:
-
Rechtstreeks toegankelijke hulp
Je kan aankloppen bij een zorgaanbieder voor een beperkte vorm van hulp. Dit heet Rechtstreeks Toegankelijke Hulp (RTH). Die hulp is beperkt in wat en hoeveel je mag krijgen, bijvoorbeeld dagopvang in groep, logeren bij een zorgaanbieder of een aantal uur individuele begeleiding. -
Ondersteuning met een persoonlijk
budget
Wie intensievere of langdurige ondersteuning nodig heeft, kan een persoonlijk budget aanvragen. Dit heet persoonsvolgende financiering (PVF). In dit systeem volgt het budget de persoon in zijn of haar leven, in plaats van dat de persoon afhankelijk is van een vast aanbod aan diensten van een zorgaanbieder.
Er zijn twee soorten budgetten, afhankelijk van de leeftijd van de persoon met een handicap:- PAB (Persoonlijke-Assistentiebudget) voor minderjarigen
- PVB (Persoonsvolgend Budget) voor meerderjarigen
Wat zijn de knelpunten?
Er zijn enkele grote problemen, die ook aanleiding geven tot de nieuwe conceptnota. De twee belangrijkste zijn:
-
De wachtlijsten
Het aantal personen met een handicap dat wacht op (budget voor) zorg en ondersteuning groeit en de beschikbare middelen kunnen niet volgen. Hierdoor ontstaan wachtlijsten, zelfs als er jaarlijks extra wordt geïnvesteerd. -
Geen oplossingen voor complexe
zorgen
Zelfs met een persoonsvolgend budget, krijgen sommige personen niet de ondersteuning die ze nodig hebben. Vooral voor mensen met complexe en meervoudige zorgnoden kan geen kwaliteitsvolle oplossing worden gevonden.
Daarnaast wil de conceptnota terecht ook iets doen aan de complexiteit van het huidige systeem, aan het onderscheid tussen ondersteuning voor minder- en meerderjarigen en aan de toewijzingsprocedures.
Wat stelt de Vlaamse regering voor?
De Vlaamse regering zegt dat ze de wachtlijsten wil wegwerken en de administratie eenvoudiger maken. Dat zijn goede doelen.
Concreet wil ze drie zorgniveaus invoeren:
-
Zorgniveau 1: beperkte, snel toegankelijke
hulp
(zoals het huidige RTH) -
Zorgniveau 2: persoonsvolgende financiering
(PAB/PVB)
voor mensen met grotere en blijvende noden -
Zorgniveau 3: geïntegreerde zorg
voor wie zeer complexe zorg en ondersteuning nodig heeft, in samenwerking met andere sectoren zoals de geestelijke gezondheidszorg
Bij dit alles geeft men aan dat VAPH (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) focust op financiering van handicapspecifieke handicapspecifieke zorg en ondersteuning.
Daarnaast wil men ook toeleiding aanpassen, de rol van bijstandsorganisaties herbekijken, één aanspreekpunt installeren en aandacht vragen voor gedeelde zorg binnen een inclusieve maatschappij.
Waar maken wij ons dan zorgen over?
Focus op handicapspecifieke ondersteuning
In de conceptnota geeft men aan dat men wil analyseren of ondersteuning wel aan handicapspecifieke zorg wordt besteed, om zo meer perspectief te kunnen bieden aan de wachtenden. Uit communicatie in de pers leiden wij af dat men de mogelijkheden met het budget nog meer wil beperken, hoewel de regels hiervoor nu al duidelijk zijn. Ook voor wie zich volledig laat bijstaan door een vergunde zorgaanbieder kan dit grote gevolgen hebben, want ook die zal moeten focussen op dat handicapspecifieke aspect. De vraag die rijst is: wie zal bepalen wat wel of niet handicapspecifiek is, en op basis van welke criteria?
Wij vrezen dat zelfregie voor personen met een handicap een uitgehold begrip wordt als vooraf erg strikte regels en/of organisatiestructuren bepalen welke ondersteuning wel of niet nodig is omwille van je handicap. Aan de andere kant is het voor ons onduidelijk wat precies onder reguliere ondersteuning wordt verstaan, en of er bijvoorbeeld ook rekening wordt gehouden met de omvang (en bijhorende kost) van die ondersteuning.
Wij geloven dat zelfregie uitgaat van de noden van personen zelf, en niet van de instantie die de ondersteuning aanbiedt. Uiteraard moet het budget worden ingezet om de levenskwaliteit van de persoon met een handicap te verbeteren, maar betere ondersteuning bereik je niet door de ondersteuningsmogelijkheden te beperken.
Verschuiving naar RTH
Bij de invoering van de drie zorgniveaus zet de Vlaamse Regering extra in op Rechtstreeks Toegankelijke Hulp (RTH). Personen met lagere zorgnoden die nu wachten op persoonsvolgend budget, zullen worden doorgeschoven naar die RTH. Zij krijgen dus zelf geen budget, maar aanbieders van RTH zouden wel meer budget ontvangen.
Als persoon met een handicap kan je aankloppen bij zorgaanbieders die Rechtstreeks Toegankelijke Hulp aanbieden, maar volgens ons worden zo stappen teruggezet qua zelfregie. Wij geloven zeker dat RTH voor vele mensen oplossingen biedt, maar wij vertrouwen er niet op dat RTH evenveel maatwerk kan bieden als een persoonsvolgend budget. Nochtans is het net dat maatwerk, dat je zelf kan organiseren als je zelf de regie in handen krijgt, wat maakt dat persoonsvolgende financiering het verschil maakt.
Concreet*
Wij vragen ons bijvoorbeeld af of het voor Abdullah (42), met een niet-aangeboren hersenletsel, nog mogelijk zal zijn om met zijn persoonsvolgend budget poetshulp, tuinonderhoud en vervoer te financieren. Zo kan hij met zijn gezin blijven wonen in het huis waar hij woonde voor zijn ongeval. Zijn kinderen groeien op in een veilige, propere omgeving, en hij kan zijn rol als vader blijven vervullen. Is deze hulp handicapspecifiek genoeg? Voor zijn ongeval deden hij en zijn partner alles zelf, sinds zijn ongeval is dat niet meer mogelijk
Blijft het mogelijk voor Anna (22), met autisme, om dagelijks kort met haar persoonlijke assistent de dag te plannen en even te ontspannen? Zonder die steun wordt de druk van het dagelijkse leven en het zelfstandig wonen moeilijk. Of moet Anna overschakelen naar RTH en een beroep doen op woonondersteuning? Zullen die ook op zondag komen en is er voldoende aanbod verzekerd in haar buurt?
En wat met Felix (7)? Hij is de middelste in een gezin met 3 kinderen. Door zijn handicap gaat hij 5 dagen per week naar een schoolvervangende dagondersteuning. Alle andere ondersteuning (vervoer, zwemmen, verzorging, af en toe oppassen) organiseren de ouders en hun netwerk zelf. Hiervoor doen ze een beroep op een aantal mensen die Felix goed kent en die als vrijwilliger wordt vergoed. Zal dit nog mogelijk zijn of moeten de ouders al deze ondersteuning laten uitvoeren door vergunde zorgaanbieders? En komen die zorgaanbieders ook ’s avonds, ‘s ochtends vroeg en in het weekend?
* Deze voorbeelden zijn fictief, maar gebaseerd op ervaringen van onze leden
Wat vragen wij en waarom hebben we je steun nodig?
In de aanloop naar de conceptnota zijn de mensen om wie het draait weinig gehoord. Bovendien gaan wij niet akkoord met het pad dat men nu wil inslaan. Wij blijven geloven dat mensen met een handicap en hun omgeving zelf het beste weten hoe hun ondersteuningsnoden ingevuld moeten worden. Een systeem dat stappen terugzet, zien wij dan ook niet zitten.
Wij zijn zeer bereid om mee te zoeken naar oplossingen en stellen bij alles wat we doen de verhoging van kwaliteit van leven van personen met een handicap voorop. Laten we samen stappen zetten in die richting en geen stappen terug.
